DOCUMENT

4 | Fa'amatalaga mo pepe Cerebral Palsy - Hōkai Nukurangi CEREBRAL PALSY Te Whare Tapa Whā E iai le alafua lauiloa o le soifua mālōlōina a Māori, Te Whare Tapa Whā ‘ua fa‘amatala e Sir Mason Durie, e silasila i vāega ‘uma o le ola mālōlōina ma a‘afiaga i le ola mālōlōina. ‘O le ola mālōlōina o le tino or taha tinana ‘ua na‘o se tasi o vāega o le soifua mālōlōina. ‘Ua sāunia lenei alagā‘oa ‘ina ia aofia ai fa‘amatalaga ‘uma i vāega o le soifua mālōlōina. ‘Ua fa’ailoa mai e whānau / ‘āiga le tāua o le silasila i vāega ‘uma o le soifua mālōlōina ina ia mafai ai ona fesoasoani ma e lavātia lagona ‘ese‘ese e ono tutupu. ‘Aua ne‘i fefe e saili le fesoasoani a‘o feagai ai i le malaga tau ma’i tūmau. O lo'o iai fa'ata'ita'iga fa'atusa e fa'amatala ai auala Pasefika mo le soifua maloloina ma le soifua manuia Latou te iloa le taua o le sao o le nuu ma le aiga i le soifua maloloina ma le soifua manuia i totonu o nuu o le Pasefika. Fa'ata'ita'iga: • Fonofale model – Pan-Pacific & Samoan (Fuimaono K Pulotu-Endemann) • Fonua Ola model – Pan-Pacific & Tongan (Sione Tu'itahi) Silasila: Te Mana Ola, The Pacific Health Strategy (2023) https://www.health.govt.nz/system/files/2023-07/ te-mana-ola-pacific-health-strategy-v11.pdf Hōkai Nukurangi ‘O le ‘upu te Reo Māori o le Cerebral Palsy o le Hōkai Nukurangi – ‘ina ‘ia ‘ausia le mea e tāua mo ‘oe. Sā fatua‘i le ‘upu e se tasi o ligiuisi ma faiā‘oga o lona suafa o Matua Keri Opai*. ‘O le ute o le Hōkai Nukurangi is: Po‘o le asa (hōkai) o le lau‘ele’ele i le tino po‘o le asa o le lagi i le māfaufau ma le agaga, e fa‘amasani le tagata i si‘osi‘omaga ‘ese‘ese, ma na te fa‘aaogaina ala ma agava‘a tatau e talafeagai ma i lātou. I le fa‘atalatalanoaga a Keri ma tagata ma ‘āiga Maōli/ma i lātou e lē o ni Māoli ‘olo‘o feagai ma le cerebral palsy, sā lātou fa‘ailo ai ni manatu tāua e fa‘apea – e tofu lava le tagata ma ‘āiga ma mana‘oga ‘ese‘ese, mana‘oga fa‘apitoa ma taunu‘uga ‘ua lātou tulimata‘i mai le ola lelei ma le fiafia. ‘Oloo ta‘afoa’i i le ‘upu a Keri ia lagona. Mo nisi fa‘amatalaga asiasi i le: www.youtube.com/watch?v=9rVG9dySafw * Opai, K. (2022), Words have great power: Creating Māori concepts of disability. Dev Med Child Neurol, 64: 1182-1182. https://doi.org/10.1111/dmcn.15266 Upu Pasefika mo le cerebral palsy ma le le atoatoa • E leai se fa'aupuga i gagana Toga po'o gagana Samoa mo le Cerebral Palsy, o lona uiga o se faiga lautele o lo'o faia i lenei pepa, e fa'aaoga ai le Cerebral Palsy po'o le CP. • Tagata sa’ilimalo e faasino i tagata Pasefika e le atoatoa le malosi o le tino, o latou aiga/nofo- a-kaiga, ma tagata e tausia/lagolagoina/soifua soifua i Aotearoa. (Silasila: www.tofamamao.com ) Au'aunaga lagolago fa'alesoifua maloloina Pasefika i Aotearoa NZ e mafai ona fesoasoani ile malaga fa'alesoifua maloloina Healthify - Pasifika Health in NZ Fa'amatalaga ma feso'ota'iga i alagaoa mo Tagata Pasefika i Aotearoa NZ. www.healthify.nz/hauora-wellbeing/p/ pasifika-health-overview Le Va Fa'alapotopotoga Pasefika e lagolagoina tagata ma nu'u i le tele o auaunaga. www.leva.co.nz/our-work/disability-support

RkJQdWJsaXNoZXIy NjA0NA==